Almere ligt gemiddeld tot wel vier meter onder zeeniveau. Afhankelijk van het specifieke gebied in de stad varieert dit: sommige delen bevinden zich slechts één meter onder NAP (Normaal Amsterdams Peil), terwijl andere gebieden tot wel negen meter onder zeeniveau liggen. De stad Almere, gelegen in de provincie Flevoland, is daarmee een van de laagstgelegen gebieden van Nederland. Deze ligging roept vanzelfsprekend vragen op over veiligheid, leefbaarheid en duurzaamheid van wonen in een dergelijke polderomgeving.
Waarom ligt Almere onder zeeniveau?
De verklaring voor Almere’s ligging onder zeeniveau is te vinden in de geschiedenis van de drooglegging van Flevoland. Dit gebied is niet op natuurlijke wijze ontstaan, maar is in de twintigste eeuw kunstmatig gecreëerd door middel van inpoldering van de voormalige Zuiderzee. Flevoland omvat de Oost- en Zuidelijke Flevopolder. Almere bevindt zich in laatstgenoemde polder, die in de jaren ’60 van de vorige eeuw werd drooggelegd. Doordat het gebied ooit deel uitmaakte van de zeebodem, ligt het dus per definitie lager dan het zeeniveau.
Bij de drooglegging is het water weggepompt, waardoor er vruchtbare grond beschikbaar kwam voor landbouw en later ook voor woningbouw en stedelijke ontwikkeling. Tegelijkertijd ontstond daardoor ook de noodzaak om het waterpeil kunstmatig te reguleren, aangezien natuurlijke afwatering vrijwel onmogelijk is in deze diepe polders.
Verschillen in hoogte binnen Almere
Hoewel Almere gemiddeld onder zeeniveau ligt, is er binnen de gemeente een aanzienlijke variatie in hoogteverschillen.
- De minimale hoogte is -9 meter NAP.
- De gemiddelde hoogte ligt volgens sommige bronnen rond de -1 meter, terwijl andere kaarten een gemiddelde van ongeveer -4 meter aangeven.
- Het hoogste punt in Almere bevindt zich op +13 meter boven NAP. Dit betreft doorgaans kunstmatige ophogingen of bebouwde gebieden met verhoogde infrastructuur.
Deze variaties zijn mede te danken aan geplande ophogingen tijdens de aanleg van woonwijken en bedrijventerreinen. Bij stedelijke ontwikkeling wordt rekening gehouden met overstromingsrisico’s en de noodzaak voldoende hoogte te creëren voor infrastructuur.
Invloed van bodemdaling
Nog belangrijker dan de huidige hoogtes is de voortgaande bodemdaling die in Almere plaatsvindt. Doordat de bodem grotendeels uit veen en klei bestaat, is deze gevoelig voor inklinking en oxidatie bij drooglegging. Hierdoor daalt de bodem in de loop der jaren langzaam verder.
In Almere zakt de bodem in grote delen van de stad momenteel met gemiddeld vijf millimeter per jaar. In andere gebieden is een iets minder snelle verzakking zichtbaar, namelijk twee tot drie millimeter per jaar. Hoewel deze cijfers per jaar klein lijken, is het effect op de lange termijn aanzienlijk. Als de huidige trend zich voortzet, kan dat leiden tot:
- hoger risico op wateroverlast bij extreme neerslag;
- verzakking van funderingen van woningen;
- toename van onderhoudskosten aan wegen en leidingen;
- verhoogde eisen aan waterbeheer en peilregulatie.
De bodemdaling vereist daarom voortdurende aandacht van beleidsmakers, waterbeheerders en bewoners. Een belangrijk aspect hierbij is het management van het grondwater om verdere inklinking te beperken.
Hoe wordt Almere beschermd tegen overstromingen?
Ondanks de indrukwekkende diepteligging ten opzichte van de zeespiegel, is Almere goed beschermd tegen overstromingen. De stad maakt deel uit van een complex en robuust systeem van waterbeheer dat bestaat uit:
- dijken en deltadijken rond de polder;
- gemaalinstallaties die het overtollige water afvoeren naar hoger gelegen wateren zoals de randmeren en het IJsselmeer;
- stoomgemaal De Blocq van Kuffeler, een van de grootste gemalen van Europa;
- poldergemalen en peilbeheer binnen de stadsgrenzen;
- clusterniveau waterberging in woonwijken, zoals wadi’s en afwateringssloten.
Nederland heeft het waterbeheer zodanig verfijnd dat zelfs gebieden tot negen meter onder zeeniveau als leefbaar en veilig beschouwd worden. De bescherming van Almere is dus niet alleen een lokale, maar ook een nationale verantwoordelijkheid, omdat grote delen van Nederland in vergelijkbare omstandigheden verkeren.
Wat betekent dit voor bewoners van Almere?
Voor bewoners van Almere betekent de ligging onder zeeniveau dat zij wonen in een gebied met unieke uitdagingen én innovatieve oplossingen. Aan de ene kant vraagt het om bewustzijn over onderwerpen als klimaatverandering, extreem weer en bodemdaling. Aan de andere kant biedt het ook kansen om deel uit te maken van een stad die voortdurend op zoek is naar duurzame en toekomstbestendige oplossingen.
De gemeente Almere, samen met waterschappen en ingenieursbureaus, is actief bezig met het herontwerpen en toekomstbestendig maken van buurten. Dit betekent onder meer investeren in groene infrastructuur, betere afwatering, ophoging van lage gebieden en gecombineerde functies zoals speelplekken die ook als wadi fungeren bij hevige regenval. Bewoners worden in toenemende mate bij deze projecten betrokken, wat zorgt voor een gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Denk jij weleens na over de gevolgen van bodemdaling of vind je het spannend om in een polder te wonen? Wat zou jij doen als je merkt dat je tuin langzamerhand lager komt te liggen? Laat het weten in de reacties!
