Berkensap tappen is een eeuwenoude praktijk uit de volksgeneeskunde, waarbij het sap van de berk wordt opgevangen vanwege de vermeende gezondheidsvoordelen. Dit natuurlijke product is vooral in het vroege voorjaar beschikbaar en bevat een schat aan voedingsstoffen die het lichaam zouden kunnen ondersteunen op verschillende manieren.
Wanneer kun je berkensap tappen?
De beste periode om berkensap te tappen is aan het begin van het voorjaar, meestal in maart. In deze periode komt de sapstroom in de boom op gang zodra de temperaturen gemiddeld rond de 8 tot 9 graden Celsius liggen. Door de opwarming van de bodem begint het water in de wortels van de boom op te stijgen, wat het berkensap met zich meebrengt naar de stam en takken, ter voorbereiding op het nieuwe groeiseizoen.
Het is heel belangrijk om het tappen te staken zodra de eerste bladeren aan de boom verschijnen. Dan gebruikt de boom zijn energie en voedingsstoffen om bladeren en groei te ondersteunen, en een blijvende tap zou de boom kunnen verzwakken of schade kunnen toebrengen. Door tijdig te stoppen, draag je bij aan het behoud van de vitaliteit van de boom.
Hoe tap je berkensap veilig en effectief?
Er zijn twee veelgebruikte methoden om berkensap te tappen: de takmethode en de stammethode. Beide technieken hebben hun voor- en nadelen, maar gedeeld uitgangspunt is een zorgvuldige benadering waarbij het welzijn van de boom voorop staat.
- Takmethode: Deze methode is eenvoudiger en minder ingrijpend. Je kiest een naar beneden hangende tak van ongeveer vinger dikte. Met een schone snoeischaar knip je de tak af. Al snel begint het sap eruit te druppelen. Je schuift een smalle fles of plastic zak over de tak en bevestigt deze met een koordje of met dun ijzerdraad. Het druppelen stopt meestal vanzelf na een paar dagen, waarna de tak opdroogt. Deze methode is geschikt voor incidenteel gebruik en heeft minder impact op de boomstructuur.
- Stammethode: Voor wie meer sap wil verzamelen, biedt deze methode uitkomst. Hierbij boor je een klein gaatje – meestal met een diameter van ongeveer 1 cm – in de stam van de boom, enkele decimeters boven de grond. Een slangetje of tapbuisje wordt in het gat geplaatst, waarbij het berkensap gecontroleerd in een emmer of fles stroomt. Het is van groot belang om, na het tappen, het boorgat goed af te dichten met een houten plug of natuurlijke klei. Dit voorkomt dat de boom geïnfecteerd raakt of blijvende schade oploopt.
Vermeende gezondheidsvoordelen van berkensap
Berkensap is populair binnen de natuurgeneeskunde vanwege het rijke profiel aan voedingsstoffen. Het bevat onder andere kalium, calcium, magnesium, zink, silicium en een reeks vitaminen en plantaardige eiwitten. In veel culturen wordt het sap gezien als een reinigend en vitaliserend elixer, dat de weerstand zou ondersteunen en de afvoer van afvalstoffen via de nieren en huid zou bevorderen.
Toch moet hierbij opgemerkt worden dat wetenschappelijk bewijs voor deze gezondheidsclaims beperkt is. Hoewel veel mensen positieve ervaringen melden, blijven de meeste voordelen anekdotisch. Zoals met elk gezondheidsproduct is het aan te raden om naar je eigen lichaam te luisteren en in geval van twijfel een professioneel advies in te winnen.
Houdbaarheid en conservering van berkensap
Vers berkensap is een fragiel product met een korte houdbaarheid. Het kan maximaal twee dagen bewaard worden in de koelkast, waarna het begint te gisten of troebel wordt. Voor wie het sap langer wil bewaren, zijn er twee veilige opties: invrieten of pasteuriseren.
- Invriezen: Het sap kan in schone flessen of ijsblokvormen worden ingevroren. Op deze manier blijven de meeste voedingsstoffen behouden en kun je het sap gebruiken wanneer je wilt.
- Pasteuriseren: Door het sap enige tijd te verhitten tot ongeveer 75°C en het daarna in steriele flessen af te sluiten, voorkom je bederf en verleng je de houdbaarheid aanzienlijk. Let op: sommige vitaminen kunnen verloren gaan door verhitting.
Voorzorgsmaatregelen bij het tappen
Bij het tappen van berkensap is respect voor de natuur van essentieel belang. Tap uitsluitend van gezonde, volwassen bomen van minimaal 20 tot 25 jaar oud. Gebruik steeds schone en gedesinfecteerde materialen om verontreiniging te voorkomen. Tap niet van meerdere plekken tegelijk en beperk de hoeveelheid sap die je per boom oogst om uitputting of schade te voorkomen.
Een waarschuwingssignaal is het troebel worden van het sap tijdens het tappen. Dit kan duiden op een probleem in de boom, zoals een bacteriële infectie of begin van rotting. Stop in dit geval onmiddellijk met tappen en neem geen risico door het sap nog te gebruiken.
Bovendien is toestemming vaak vereist als je op openbaar terrein of andermans grond tapt. Informeer bij de gemeente of terreinbeheerder of tappen is toegestaan en volg de regels op.
Een eeuwenoude traditie met een moderne twist
Hoewel berkensap al generaties lang wordt gewonnen in onder andere Scandinavië, Rusland en midden-Europa, leeft deze traditie sinds kort ook weer op in Nederland en België. Mensen zijn opnieuw op zoek naar manieren om dichter bij de natuur te leven en zelfvoorzienend te zijn, en het tappen van berkensap past perfect binnen deze trend.
Wat vind jij van berkensap tappen? Zou je het zelf willen proberen, of heb je het misschien al eens gedaan? Deel jouw ervaring of je vragen hieronder in de reacties – we zijn benieuwd naar jouw mening!
